Calendario roman

Le tradition roman attribue a Romulo le division del anno in 10 menses; Martius, Maius, Quintilis e October de 31 dies e Aprilis, Iunius, Sextilis, September, November e December de 30 dies, per un total di 304 dies.

1. Martius 31 dies; dedicate a Marte patre de Romulo. Martius esseva le prime mense del anno.
2. Aprilis 30 dies; su nomine poterea derivar de aperir, perque in iste mense toto se aperi con le primavera. Un altere version coliga le nomine del mense a Venere.
3. Maius 31 dies; traheva su nomine dal facto de esser le mense dedicate a Maia, le matre de Mercurio, o perque Romulo divideva le populo in maiores e juniores, (ancianos e juvenes), perque le prime defendeva le stato con le consilio, le ultimes con le armas e in honor de iste duo categorias ille appellava iste mense Maius e le sequente Iunius.
4. Iunius 30 giorni; Un altere version coliga le nomine a Iuno (Juno).
5. Quintilis 31 dies; Quinte mense del anno.
6. Sextilis 30 dies; Sexte mense del anno.
7. September 30 dies; Septime mense del anno.
8. October 31 dies; Octave mense del anno.
9. November 30 dies; None mense del anno.
10. December 30 dies; Decime e ultime mense del anno.

Calendario roman
instantia de: calendario
initio: 753 AEC , fin: 31 decembre 46 AEC
Commons: Roman calendar (pre-Julian calendar)

Le reforma de Numa Pompilio

Secundo le tradition roman, le calendario de Romulo esseva reformate per Numa Pompilio, le qual haberea mantenite le 4 menses de 31 dies, dum ille haberea levate al 6 menses de 30 dies un die a cata un, deveniente de 29 dies; con le 6 dies e plus altere 51, ille haberea formate altere 2 menses, Ianuarius de 29 e Febrarius de 28 dies, que esseva inserite inter December e Martius, deveniente respectivemente le decimo-prime e le decimo-secunde mense del anno.
Le calendario numan comprendeva un total de 355 dies assi distribuite:

no.	nomine mense	dies
1	Martius	31
2	Aprilis	29
3	Maius	31
4	Iunius	29
5	Quintilis	31
6	Sextilis	29
7	September	29
8	October	31
9	November	29
10	December	29
11	Ianuarius	29
12	Februarius	28

Ianuarius trahe le nomine ab Ianus (Jano), divinitate a qui le mense esseva dedicate.

Februarius trahe le nomine ab le verbo februare purificar e con le grande cerimonia de purification con le qual on claudeva le anno.

Le anno numan con su 12 menses, correspondeva quasi perfectemente al durata de 12 menses lunar, i.e. le complete cyclo lunar. On stabiliva in ultra que, a annos alternate, on intercalava, post le festas Terminalia, que cadeva le 23 februarius, un mense de 22 o de 23 dies appellate intercalaris o mercedonius. In le annos que habeva le intercalamento, le mense februarius esseva reducite a 23 o a 24 dies; le 5 o 4 dies levate a a februarius esseva addite al 22 o 23 dies del mense intercalaris o mercedonius, que esseva sempre de 27 dies.

Le base del calendario numan esseva ergo quadriennal, componite per duo annos commun alternate a duo annos intercalar, un con le mense mercedonius de 22 dies, le altere con le mense mercedonius de 23 dies.
Le scopo del intercalamento esseva pro facer concordar le anno civil con le saisones, sed le intercalamento cyclic assignate al collegio del pontefices non adveniva regularmente, sed secundo le arbitrio del collegio sacerdotal, que se serviva subinde de su autoritate pro augmentar o diminuer le anno, como medio de lucta politic.

Como on contava le annos in le calendario Roman

Le annos in le Calendario Roman se contava ab le fundation de Roma in 753 a.C., in celle anno initiava le anno 1 a.U.C. "ab Urbe Condita" (ab le fundation de Roma).

Le mense in le Calendario Roman

Le romanos non contava le dies del mense como face nos, ma illes se basava sur tres datas fixe de cata mense, le Kalendae, le Nonae e le Idus. Le Kalendae, cadeva in le prime die de cata mense, ergo, pro indicar le prime del mense on usava le expression Kalendis Ianuariis (le calendas de januario = 1° januario). Le termino Kalendae deriva ex calare = "appellar al reunion", perque quando appareva le luna nove, le pontifice minor convocava le populo in le curia calabre, apud le templo de Junon Moneta, e annunciava le initio del mense, e in ultra ille fixava le dies del altere phases del luna, i.e. le Nonae, le prime quarto e le Idus, o luna plen.

Le Nonae esseva assi appellate perque, computante secundo le uso roman, que includeva le die de initio e le die de fin, cadeva novem dies ante del Idus, ergo in Martius, Maius, Quintilis, October al septime die del mense, in le altere menses al quinte die.

Le Idus, parola de origine etrusc, cadeva in Martius, Maius, Quintilis, e October al decimo-quinte die, dum in le altere menses al decimo-tertie, ergo novem dies post le Nonae, secundo le systema de computar roman. Le Romanos designava tote le dies del mense prendente como base le Kalendae, le Nonae e le Idus:

a) Le die precedente a iste tres datas fixe esseva indicate con le adverbio pridie (die precedente) sequite de Kalendas, Nonas o Idus; per exemplo:

- 31 December = pridie Kalendas Ianuarias (die precedente al Calendas de januario).

- 6 Martius = pridie Nonas Martias (die precedente al Nonas de Martio).

b) Pro indicar tote le altere dies del mense on computava quante dies mancava pro arrivar al proxime Calendas, Nonas e Idus, comprendente in le calculo le die de initio e le die de fin. Per exemplo:

- 3 Martius (le quinte die ante le Nonas, que cadeva le 7 martio 3,4,5,6 = 5 dies) esseva indicate: ante diem quintum Nonas Martias.

- 10 December (le quarto die ante le Idus que cadeva le 13 decembre: 10,11,12,13 = 4 dies) esseva indicate: ante diem quartum Idus Decembres.

- 25 Ianuarius (le octave die ante le Calendas de februario: 25, 26,27,28,29,30,31 januario, 1 februario = 8 dies) esseva indicate: ante diem octavum Kalendas Februarias.

Calendario Perpetue Roman

Ianuarius, Sextilis, December	Martius, Maius, Quintilis, October	Aprilis, Iunius, September, November	Februarius
1 Kalendis 2 a.d.IV Nonas 3 a.d.III Nonas 4 pridie Nonas 5 Nonis 6 a.d.VIII Idus 7 a.d.VII Idus 8 a.d.VI Idus 9 a.d.V Idus 10 a.d.IV Idus 11 a.d.III Idus 12 prodie Idus 13 Ibidus 14 a.d.XIX Kalendas... 15 a.d.XVIII Kalendas... 16 a.d.XVII Kalendas... 17 a.d.XVI Kalendas... 18 a.d.XV Kalendas... 19 a.d.XIV Kalendas... 20 a.d.XIII Kalendas... 21 a.d.XII Kalendas... 22 a.d.XI Kalendas... 23 a.d.X Kalendas... 24 a.d.IX Kalendas... 25 a.d.VIII Kalendas... 26 a.d.VII Kalendas... 27 a.d.VI Kalendas... 28 a.d.V Kalendas... 29 a.d.IV Kalendas... 30 a.d.III Kalendas... 31 pridie Kalendas...	1 Kalendis 2 a.d.VI Nonas 3 a.d.III Nonas 4 a.d.IV Nonas 5 a.d.III Nonas 6 pridie Nonas 7 Nonis 8 a.d.VIII Idus 9 a.d.VII Idus 10 a.d.VI Idus 11 a.d.V Idus 12 a.d.IV Idus 13 a.d.III Idus 14 pridie Idus 15 Ibidus 16 a.d.XVII Kalendas... 17 a.d.XVI Kalendas... 18 a.d.XV Kalendas... 19 a.d.XIV Kalendas... 20 a.d.XIII Kalendas... 21 a.d.XII Kalendas... 22 a.d.XI Kalendas... 23 a.d.X Kalendas... 24 a.d.IX Kalendas... 25 a.d.VIII Kalendas... 26 a.d.VII Kalendas... 27 a.d.VI Kalendas... 28 a.d.V Kalendas... 29 a.d.IV Kalendas... 30 a.d.III Kalendas... 31 pridie Kalendas...	1 Kalendis 2 a.d.VI Nonas 3 a.d.III " 4 predie " 5 Nonis 6 a.d.VIII Idus 7 a.d.VII " 8 a.d.VI " 9 a.d.V " 10 a.d.IV " 11 a.d.III " 12 pridie " 13 Ibidus 14 a.d.XVIII Kalendas... 15 a.d.XVII " 16 a.d.XVI " 17 a.d.XV " 18 a.d.XIV " 19 a.d.XIII " 20 a.d.XII " 21 a.d.XI " 22 a.d.X " 23 a.d.IX " 24 a.d.VIII " 25 a.d.VII " 26 a.d.VI " 27 a.d.V " 28 a.d.IV " 29 a.d.III " 30 pridie " -	1 Kalendis 2 a.d.VI Nonas 3 a.d.III " 4 predie " 5 Nonis 6 a.d.VIII Idus 7 a.d.VII " 8 a.d.VI " 9 a.d.V " 10 a.d.IV " 11 a.d.III " 12 pridie " 13 Ibidus 14 a.d.XVI Kalendas... 15 a.d.XV " 16 a.d.XIV " 17 a.d.XIII " 18 a.d.XII " 19 a.d.XI " 20 a.d.X " 21 a.d.IX " 22 a.d.VIII " 23 a.d.VII " 24 a.d.VI " 25 a.d.V " 26 a.d.IV " 27 a.d.III " 28 pridie " - - -

a.d. = ante diem