Dublin

Dublin (anglese: [ˈdʌblɨn], irlandese: Baile Átha Cliath [blʲaˈklʲiə]) es le capital del Republica de Irlanda e le citate le plus grande del insula de Irlanda. Illo es situate in le provincia de Leinster al imbuccatura del Fluvio Liffey, approximativemente al medio del costa oriental del insula.

Dublin
Bandiera Scuto de armas
Nomine native	Baile Átha Cliath, Dublin
Classe	citate grande[*], administrative city in the Republic of Ireland[*], largest city[*], port settlement[*]
Pais	United Kingdom of Great Britain and Ireland[*], Kingdom of Ireland[*], Republica de Irlanda, Irish Free State[*], Lordship of Ireland[*]
Population	592 713
Area	114 990 000 m²
Situate in	County Dublin[*], Republica de Irlanda
Altitude	20 ±1 m
Coordinatas	53°20'59"N, 6°15'37"W
Citates gemine	Vilnius, San Jose, Barcelona, Liverpool, Beijing, Milan, Budapest, Yambol[*], Châteaudun[*], Podgorica, Bratislava, Guadalajara, Cirebon[*], Kiev, Tbilisi
Fuso horari	UTC±00:00
Geonames ID	2964574
Sito web: http://www.dublincity.ie
Wikimedia Commons Category Dublin

In le seculo 9 le vikinges fundava un base militar e centro de commercio, le qual deveniva le nordic Regno de Dublin. Post le invasion normanne de Irlanda in le seculo 12 illo esseva le citate principal de Irlanda. Le citate cresceva rapidemente del seculo 17 usque le Acto de Union de 1800, e illo esseva brevemente le citate le secunde plus grande del Imperio Britannic. Con le partition de Irlanda in 1922, Dublin deveniva le capital del Stato Libere Irlandese e subsequentemente del Republica de Irlanda.

Dublin es administrate per un consilio municipal. Illo es classificate como un citate global per le GaWC (del anglese Globalization and World Cities Research Network): Rete de Recerca de Globalisation e Citates Mundial. Illo es un centro historic e contemporanee pro le artes, education, administration, economia, e industria.

Historia

Toponymia

Ben que le vicinitate del Baia de Dublin ha essite habitate depost tempores prehistoric, le scripturas de Ptolemeo (le astronomo e cartographo greco-roman) in circa 140 aEC provide forsan le plus antique referentia a un communitate human in le region. Ille lo appellava Eblana polis (greco Ἔβλανα πόλις).

Le nomine Dublin veni del irlandese Dubhlinn o Duibhlinn, le qual significa stagno nigre. Isto consiste del elementos dubh (nigre) e linn (stagno). In le majoritate del dialectos irlandese, dubh se pronuncia como [ˈd̪ˠʊvˠ]. Iste pronunciation original es conservate in le nomines del citate in altere linguas tal como le anglese antique, Difelin; le nordico antique, Dyflin; le islandese moderne, Dyflinn; e le mannese, Divlyn. Altere localitates in Irlanda etiam porta le nomine Duibhlinn, variemente anglicisate como Devlin, Divlin, e Difflin.

Equivalente a bh in scriptura irlandese.

Historicamente, scribas qui usava le scriptura insular scribeva bh como b con un puncto diacritic: Duḃlinn o Duiḃlinn. Le personas ignorante del irlandese omitteva le puncto, scribente le nomine como Dublin.

Baile Átha Cliath, le nomine commun del citate in le irlandese moderne, se traduce como "burgo del vado de cliatha", ubi un cliath es un structura de cannas o ramettos interlaciate, usate pro varie propositos, in particular pro stabilisar le fundo del fluvio a un vado. Áth Cliath esseva un vado del Fluvio Liffey vicin al sito actual del Ponte Patre Matthew. Baile Átha Cliath esseva un ancian monasterio christian; illo es credite de haber state in le vicinitate de Strata Aungier, ubi actualmente se trova le Ecclesia Carmelita de Strata Whitefriar.

Ponte Patre Mathew in le vicinitate del ancian vado (Áth Cliath), le puncto original de cruciamento del Fluvio Liffey.

Le subsequente communitate Scandinavian esseva centrate al Fluvio Poddle, un affluente al Liffey in un localitate hodie cognoscite como Wood Quay. Le Dubhlinn esseva un parve laco ubi on ancorava naves; le Poddle connecteva le laco con le Liffey. Le laco esseva coperite in le annos initial del seculo 18 con le crescimento del citate. Le Dubhlinn jaceva ubi le Jardin del Castello es nunc situate, contra le Bibliotheca Chester Beatty in le Castello de Dublin. Le Táin Bó Cuailgne ("Le Razzia del Vaccas de Cooley"), un conto legendari del litteratura irlandese antique, refere a Dublind rissa ratter Áth Cliath, significante "Dublin, le qual se appella Áth Cliath".

Medievo

Dublin esseva establite como un colonia viking in le seculo 9, e nonobstante un numero de rebelliones per le irlandeses native, illo remaneva predominantemente sub controlo del vikinges usque que le invasion normanne de Irlanda esseva lanceate de Galles in 1169. Le Rege de Leinster, Diarmait Mac Murchada, pro conquirer Dublin, obteneva le adjuta de Richard de Clare, le Conte de Pembroke, supernominate Strongbow ("Arco Forte", Arc-Fort in le lingua normanne). Depost le morte de Mac Murchada, Strongbow ganiava controlo del citate e se declarava le Rege de Leinster. Respondente al invasion succedite per Strongbow, le rege Henrico II de Anglaterra reaffirmava su soveranitate per lancear un invasion plus grande in 1171 e se proclamava Senior de Irlanda. Circa iste tempore le contato del Citate de Dublin esseva establite conjunctemente con certe libertates (unitates de administration local) adjacente al citate ipse.

Le Castello de Dublin esseva le sede fortificate del dominio britannic in Irlanda usque 1922.

Le Castello de Dublin, le qual deveniva le centro del potestate normanne in Irlanda, esseva fundate in 1204 como un complexo defensive importante al ordines del rege Johannes de Anglaterra. Post le nomination del prime Lord Mayor de Dublin in 1229, le citate se expandeva e habeva un population de 8 000 al fin del seculo 13. Dublin prosperava como un centro de commercio malgrado un attacco per le fortias del rege Robert I de Scotia in 1317. Illo remaneva un relativemente parve urbe circumvallate medieval durante le seculo 14 e esseva constantemente menaciate per le vicine clanes native. In 1348 le peste nigre, le epidemia mortifere que habeva devastate Europa, se establiva in Dublin e occideva milles durante le decennio sequente.

Dublin esseva incorporate in le sphera de controlo directe del Corona Anglese como the Pale ("le Palo"), un banda costari stricte al est del insula, colonisate per le angleses. Le reconquesta Tudor de Irlanda portendeva un era nove pro Dublin, in le qual le citate beneficiava de prominentia restaurate como le centro de governamento in Irlanda. Determinate a facer Dublin un citate protestante, le regina Elisabeth I de Anglaterra establiva Trinity College (le "Collegio del Trinitate") in 1592 como un univesitate exclusivemente protestante e ordinava que le cathedrales catholic, St. Patrick's (Cathedral de Sancto Patricio) e Christ Church (Cathedral "Ecclesia de Christo") sia convertite a cathedrales protestante.

Le citate habeva un population de 21 000 in 1640 ante que le peste annihilava quasi le medietate del habitantes in 1649–51. Totevia le citate tosto depost prosperava de nove gratias al commercio de lana e lino con Anglaterra, attingente un population de plus de 50 000 in 1700.

Seculo 18

Strata Henrietta, disveloppate in le annos 1720, es le prime strata georgian in Dublin.

Continuante a prosperar in le seculo 18, Dublin cresceva dramaticamente. Le Dublin georgian deveniva durante un breve periodo le citate le secunde plus grande del Imperio Britannic e le quinte plus grande de Europa, con un population excedente 130 000. Multe districtos e edificios famose esseva construite, tal como Merrion Square, le Houses of Parliament ("Cameras del Parlamento"), e le Royal Exchange. In effecto, le grande majoritate del architectura le plus notabile de Dublin data de iste periodo, in particular le Four Courts ("Quatro Cortes") e le Custom House ("Doana"). Temple Bar e Strata Grafton es duo del pauc quartieros remanente que non esseva afficite per le unda de reconstruction georgian e reteneva lor essentia medieval.

Le Commission de Stratas Large esseva establite in 1757 al requesta del Corporation (consilio municipal) de Dublin pro governar le normas architecural super le disposition de stratas, pontes, e edificios. In 1759 le famose fabrica de bira Guinness esseva fundate.

Etates moderne e contemporanee

Le Officio Central del Posta a Strata O'Connell esseva al centro del Rebellion de Pascha in 1916.

Dublin suffreva un periodo de declino politic e economic durante le seculo 19 depost que, in consequentia del Acto de Union de 1800, le sede de governamento esseva transferite al Parlamento de Westminster in London. Le citate jocava nulle rolo importante in le revolution industrial, sed remaneva le centro de administration e un centro de transporto pro le major parte del insula. Irlanda habeva nulle fontes significante de carbon, le combustibile de ille tempore, e Dublin non esseva un centro de construction de naves, le altere fortia motive del disveloppamento industrial in Britannia e Irlanda. Belfast se disveloppava plus rapidemente que Dublin durante iste periodo per un mixtura de commercio international, production de panno de lino in fabricas, e construction de naves.

Le Rebellion de Pascha de 1916, le Guerra Irlandese de Independentia, e le subsequente Guerra Civil Irlandese resultava in damno physic significante in le Dublin central. Le governamento del Stato Libere Irlandese reedificava le centro del citate e situava le parlamento nove, le Oireachtas, in Leinster House. Depost le initio del dominio normanne in le seculo 12, le citate ha fungite como le capital in varie entitates geopolitic: le Senioria de Irlanda (1171–1541), le Regno de Irlanda (1541–1800), le insula como parte del Regno Unite de Grande Britannia e Irlanda (1801–1922), e le Republica Irlandese (1919–1922). Depost le partition de Irlanda in 1922, illo deveniva le capital del Stato Libere Irlandese e nunc es le capital del Republica de Irlanda. Le Jardin de Memoria es un del sitos memorial que commemora le tempo del lucta pro le independentia.

Depost 1997, le paisage de Dublin ha essite immensemente alterate. Le citate esseva in le vanguarda del expansion economic rapide de Irlanda durante le periodo del "Tigre Celtic", con disveloppamento enorme, in le sectores private e public, del transporto, commercio, e construction de habitationes.

Governamento

Local

Officios Civic del Consilio Municipal de Dublin.

Comenciante in 1842, le territorio del citate se componeva de duo "baronias": le Baronia del Citate Dublin e le Baronia de Dublin. (Le baronias irlandese es subdivisiones de un contato, cuje function es principalmente catastral, non administrative.) Le limites esseva extendite per statutos in 1930 e in 1953.

Le Consilio Municipal de Dublin es un assemblea unicameral de 63 membros eligite cata cinque annos de Districtos ("Areas") Electoral Local. Annualmente, le Consilio elige le Lord Mayor de Dublin, qui preside super le Consilio, reside in Mansion House, e representa le citate in occasiones ceremonial. Le reuniones del Consilio ha loco in le City Hall, le qual esseva originalmente le Royal Exchange ("Centro Regal de Commercio"). Le majoritate de su activitates administrative se base in le Officios Civic a Wood Quay. Le partito o coalition con le majoritate del sedes assigna le membros del committees, introduce politicas, e appuncta le Lord Mayor. Le Consilio adopta un budget annual de disbursamento pro propositos tal como le habitation, le gestion de circulation, le gestion de immunditias, le disaquamento, e le urbanismo. Le Chief Executive de Dublin, (previemente le City Manager: Administrator Municipal), es responsabile del execution del decisiones del Consilio Municipal.

National

Leinster House a Strata Kildare alberga le Oireachtas.

Como le citate capital, Dublin es le sede del parlamento national, le Oireachtas. Isto se compone del Presidente de Irlanda, de Seanad Éireann (le camera alte, le Senato), e de Dáil Éireann (le camera basse). Le Presidente reside in Áras an Uachtaráin ("Residentia del Presidente") in Phoenix Park ("Parco Phenice", irlandese Páirc an Fhionnuisce). Ambe cameras del Oireachtas tene lor reuniones in Leinster House, anteriormente un palatio ducal. Le previe Cameras Irlandese del Parlamento del Regno de Irlanda es situate in College Green.

Government Buildings ("Edificios del Governamento", irlandese Tithe an Rialtais) alberga le Departimento del Taoiseach (le prime ministro), le Camera del Consilio (le cabinetto), le Departimento del Financia, e le Officio del Procurator General. Le structura se compone de un edificio principal (complete in 1911) e duo alas (complete in 1922). Illo esseva planate per Thomas Manley Dean e Sir Aston Webb como le Collegio Regal del Scientia. Le Prime Dáil se reuniva originalmente in Mansion House in 1919. Le governamento del Stato Libere Irlandese se appropriava le duo alas pro varie ministerios, durante que le edificio central deveniva le Collegio del Technologia. Post 1989 le integre edificio esseva convertite a uso per le governamento. Ben que tal uso e de Government Buildings e de Leinster House esseva originalmente intendite de esser temporari, illo ha devenite permanente a partir de illo tempore.

Pro electiones a Dáil Éireann, le citate es dividite in cinque districtos electoral: Dublin Central (tres sedes), Baia de Dublin Nord (cinque sedes), Dublin Nord-West (tres sedes), Dublin Sud-Central (quatro sedes), e Baia de Dublin Sud (quatro sedes). Dece-nove membros es eligite in toto.

Politica

In le passato, Dublin ha essite reguardate como un bastion pro Fianna Fáil (grande partito conservative, del centro o centro-dextra). Totevia, in le electiones de 2004 pro le consilio municipal, le partito esseva superate per le Labour Party ("Partito Laborista", del centro-sinistra). In le electiones a Dáil Éireann in 2011, le Region de Dublin eligeva dece-octo membros del Labour Party, dece-septe de Fine Gael, quatro de Sinn Féin, duo del Partito Socialista, duo del People Before Profit Alliance ("Alliantia pro Personas ante Profito"), e tres independentes. Fianna Fáil perdeva tote su sedes del region salvo un.

Geographia

Paisage

Imagine de satellite monstra le Fluvio Liffey dividente Dublin in le Northside e le Southside e imbuccante in le Mar de Irlanda.

Dublin es situate al imbuccatura del Fluvio Liffey e comprehende un area de circa 115 km². Illo es delimitate al sud per un catena basse de montanias e circumferite al nord e al west per terras agricole. Le Liffey divide le citate in duo partes: le Northside ("Latere Nord") e le Southside ("Latere Sud"). Cata un de ille partes es a su vice dividite in duo per un fluvio minor. Le Fluvio Tolka flue al sud-est per le Northside al Baia de Dublin. Le Fluvio Dodder flue al nord-est per le Southside al imbuccatura del Liffey. Duo altere cursos de aqua incircula le corde del citate e connecte Dublin con le Fluvio Shannon al west: le Canal Grande e le Canal Regal, le quales transversa le Southside e le Northside, respectivemente.

Le curso del Fluvio Liffey se curva a Leixlip del nord-est verso le est. Ille puncto etiam marca le transition al disveloppamento urban del utilisation plus agricole del terras.

Division cultural

Un division inter le nord e le sud ha traditionalmente existite, demarcate per le Fluvio Liffey. The Northside es generalmente vidite como un districto del classe operari, e le Southside como un districto del classes medie e medie alte. Le division es punctuate per exemplos de stereotypos de "subculturas" dublinese, con constituentes del classe medie alte vidite como tendente a un accento e comportamento characteristic del Southside, e dublineses del classe operari vidite como tendente a characteristicas associate con le Northside e le regiones central del citate. In Dublin le division economic existe non solmente inter le nord e le sud sed etiam inter le est e le west. Il ha etiam divisiones social evidente inter le suburbios costari in le est del citate, includente les in le Northside, e le regiones plus recentemente disveloppate in le west.

Climate

Como un grande parte de Europa del nord-west, Dublin ha un climate maritime, con hibernos moderate, estates fresc, e pauc extremos de temperatura. Le media del temperatura maxime de januario es 8,8°C, e le de julio es 20,2°C. Typicamente, le menses le plus insolate es maio e junio. Le mense le plus pluviose es octobre, con 76  mm de pluvia, e le mense le minus pluviose es februario, con 46 mm. Le pecipitation pluvial se distribue per tote le anno.

Le suburbio de Ringsend in le sud del citate registra le minime quantitate de pluvia in Irlanda, con un medie precipitation annual de 683 mm, in comparation con 714 mm in le centro del citate. Le precipitation principal in le hiberno es pluvial; totevia nive cade a vices inter novembre e martio. Le citate vide grandine plus frequentemente que nive. Le dies del estate es longe, e les del hiberno es curte. Ventos forte del Atlantico es commun in Irlanda in le autumno. Iste ventos pote afficer Dublin, sed gratias a su situation al est, illo es minus afficite que altere partes del pais. Totevia, in le hiberno, ventos del est face le citate plus pron a nive.

Ligamines externe

• Consilio Municipal de Dublin – Sito web official del autoritate local pro Dublin (anglese) e (irlandese)
• Consilio Touristic de Dublin – Sito official pro le tourismo (anglese)
• Transporto pro Irlanda – Sito pro le transporto public (multilingue)

Referentias

Nota

Iste pagina contine material traducite ab Wikipedia in anglese. Le articulo original se trova a en:Dublin, e es usate secundo le mandatos del licentia de Wikipedia.