Historia del astronomia
Le antiquos pensava que le stellas esseva fixate al sphera plus exterior, ille situate ultra le sphera de Saturno. Per esso se appellava al stellas "stellas fixe", differentiante los del (stellas errante o planetas, que se moveva independentemente de iste sphera.)
| Historia del astronomia |
|---|
| instantia de: aspect of history[*], disciplina academic[*] |
| subclasse de: study of history[*], history of natural science[*] |
| parte de: history of astrophysics[*] |
|
|
|
| Commons: History of astronomy |
Le sphera plus exterior del stellas non esseva transparente si non nigre, e le stellas brillava super iste fundo como luminarios multo parve. Tote le celo nigre gyrava con complete regularitate un vice per die, transportante con se le stellas. Quando sortiva le Sol, le celo se tornava celeste e le stellas dispareva, ma isto se debeva unicamente a que le splendor del Sol le suffocava.
Non obstante, iste thema nos porta a Hiparco (161-127 aEC), le major de tote le astronomos grec. Si nos ha in mente que practicamente ille non disponeva de qualque instrumentos e que le astronomos anterior habeva lassate poc scriptos, le discoperimentos de Hiparco bastava pro situar le inter le major astronomos de tote le tempores.
Hiparco travaliava in le insula de Rhoda, circa del Costa sud-occidental de lo que hodie es Turchia, e pro explicar le movimento apparente del planetas inventava un systema de combinationes circular superior a illos concipite in le duo seculos transcurrite desde le morte de Plato. Le systema de Hiparco superviveva con parve ameliorationes durante mille septe cento annos.
Un astronomo posterior, Claudio Tolomeo (100-170 dEC), que viveva quasi tres seculos depois de Hiparco, resumiva usque le anno 150 dEC. le systema de Hiparco con alcun ameliorationes in un libro que superviveva usque le etate moderne, lo qual non occurreva con necun del obras de Hiparco. Nos appella assi le systema tolemaic al systema astronomic que situa le Terra in le centro del universo, con le altere corpores in circumferentia a illo.
Le majoritate del gente credeva que le planetas in lor movimentos exerceva un influentia super le Terra e super le humanos, e que si se consequeva elaborar un systema que prediceva exactemente lor movimentos forsan il esserea possibile deducer lor influentias super le destino futur de cata individuo. Le disveloppamento de un tal systema de astrologia (Le lectura del planetas) habeva un interesse extraordinari pro tote le personas del mundo antiquo.
Le Sol, Le Luna e le cinco planetas de aspecto stellar se move per un tracto considerabilemente tenue del celo que se divideva in dece-duo regiones, occupate cata qual per un conjuncto concrete de stellas, ubi le antiquos, plen de imagination, videva le silhouette de alcun objecto, normalmente un animal. Cata gruppo de stellas se appella un constellation e le dece-duo constelationes trans le qual se move le planetas se appella le zodiaco, de un parola grec que significa circulo de animales.
- Pro que son dece-duo le constellationes del zodiaco?
- Proque le Sol pasa un mense in cata un del constellaciones, le tempore necessari pro que le Luna da un volta integre al zodiaco.
Le astronomos divideva tamben in constellationes le resto del celo. In epochas moderne, quando le astronomos viagiava usque le sud e poteva studiar le stellas plus meridional, tamben divideva in constellationes iste regiones. Actualmente il ha 88 constellationes que divide tote le sphera del celo, ma le dece-duo constellationes del zodiaco continua esser de plus interesse a alcun homines credule.
Non obstante, Europa e le Proxime Oriente non esseva le unic crippas del civilisation. Durante un periodo de duo mille annos, inter 500 aEC. e 1500 dEC., China superava multo al Occidente in scientia e technologia. Durante le epochas antique e medieval, le astronomos chinese observava cautemente le celo e faceva notas de toto phenomeno que illes videva. Illes non timeva confrontar se con ideas dogmatic super su perfection e viveva in un societate relativemente secular ubi le timor al esseres supernatural non restringeva lor pensatas.
Certo que le chineses non studiava le celo per motivos purmente intellectual. Tamben illes, como le babylonios e le grecos, esseva interessate in le astrologia. Illes habeva inventate significatos pro toto lo que poterea apparer in le celo e lo utilisava pro prognosticar le possibile occurrentias futur in le Terra.
In 1543 le astronomo polac Nicolas Copernico (1473-1543) publicava un libro que explicava le mathematicas necessari pro predicer le position del planetas suponente que le Terra gyrava circum le Sol, juncto con Mercurio, Venus, Marte, Jupiter e Saturno. Iste hipotese simplificava considerabilemente le problema, mesmo si Copernico continuava in supporto del idea que le planetas se moveva pro medio de orbitas circular.
In 1609 un altere sage italian, Galileo Galilei (1564-1642) ascoltava que in Holanda se habeva inventate un tubo con lentes a cata extremo que permiteva ampliar objectos. Ille comenciava experimentationes immediatamente e in poco tempore habeva lo que nunc nos appella un telescopio. Galileo faceva con illo alco nove e audace: ille lo appunctava al celo.
Le telescopio de Galileo esseva un apparato parve e primitive, ma per prime vice alcuno studiava le celo nocturne con alco melior que le simple vista. Galileo videva con su telescopio montanias e crateres in le Luna, e zonas platte que ille credeva esser mares. Ille videva maculas in le Sol. Ille videva quatro satellites circum Jupiter. Ille videva que Venus presentava phases como le Luna. Per lo que monstrava le telescopio, il pareva multo probabile que le planetas esseva mundos como le Terra, forsan tanto cambiante e imperfecte como illo. Includente le Sol, con su inedite maculas, esseva clarmente imperfecte. In quanto a Venus, sus phases, tal como Galileo habeva observate, non poteva exister in le systema tolemaic, ma si in le systema copernican. Le telescopio de Galileo reinfortiava immensemente le conception copernican del systema solar, e isto le confrontava con le Inquisition, le qual le obligava a renegar le systema copernican.
Le astronomo german Johannes Kepler (1571-1630) confirmava in 1609 que Marte non gyrava circum le Sol in un circulo o un combination de circulos, como habeva suponite Platon e tote le astronomos occidental posterior, includente Copernico. Marte gyrava circum le Sol secun un orbita elliptic que habeva le Sol in un de su focos. Kepler demonstrava depois que tote le planetas se moveva secun orbitas elliptic.
Kepler habeva obtenite con isto le description real del systema solar. Il esseva su systema e non illo de Copernico le qual adjustava con le realitate. In le quasi quatro seculos transcurrite desde ille tempore, le astronomos non ha introducite ameliorationes substantial in le systema de Kepler. Il se ha confectionate theorias plus general e se ha discoperite nove planetas, ma le orbitas elliptic se ha mantenite e il es quasi secur que assi illos se mantenira sempre.
Le astronomo german Hans Bayer (1572-1625) inventava in 1603 un systema pro nominar le stellas, que consiste in dar a cata stella un littera grec e le nomine del constellation ubi esseva situate, iste systema persiste usque hodie.
Le astronomo anglese Edmond Halley (1656-1742) esseva le prime persona in dicer que le cometas se displacia in orbitas fixe circum le Sol e que torna periodicamente. Tamben studiava le determination precisse del stellas, al comparar su cifras con alteres anterior, ille videva con surprissa que le grecos habeva situate apparentemente alcun stellas incorrectemente. Mesmo si on ha in mente que le grecos non disponeva de telescopios, le error in le positiones del stellas esseva troppo grande, super toto proque solo pareva esser foras de location alcun del stellas plus brillante.
Halley pensava que solo habeva un conclusion possibile. Le grecos non esseva equivocate; il esseva le stellas que habeva cambiate de position durante le dece-sex seculos transcurrite. In 1718 Halley annuntiava que le stellas brillante Sirio, Protion e Arthuro se habeva displaciate de modo perceptibile desde le epocha del grecos, e inclusivemente se habeva displaciate ligermente desde que Tycho habeva fixate su latitude e su longitude un seculo e medie ante.
Halley pensava que le stellas non esseva in absolutemente fixe, si non que se displaciava durante le vaste spatios del celo como apiculas in un essame. In conjuncto, le stellas esseva tanto lontan de nos que le distantia que illos recurreva esseva parve in comparation con su distantia al Terra, e de un nocte al sequente o de anno in anno non se poteva observar qualque movimento.