Premio Crafoord

Le Premio Crafoord es un premio create in 1980 per Holger Crafoord, le inventor del ren artificial, e su sposa Anna-Greta Crafoord. Illo es administrate per le Academia Svedese Regal de Scientias.

Premio Crafoord
instantia de: science award[*]
initio: 1982
data de creation: 1980
sito web official: http://www.crafoordprize.se/
Commons: Crafoord Prize

Ganiatores del Premio Crafoord

• 1982 Mathematica: Vladimir Arnold e Louis Nirenberg
• 1983 Geoscientia: Edward Lorenz
• 1984 Bioscientia: Daniel Janzen
• 1985 Astronomia: Lyman Spitzer, Jr.
• 1986 Geoscientia: Claude J. Allègre e Gerald Wasserburg
• 1987 Bioscientia: Eugene P. Odum e Howard T. Odum
• 1988 Mathematica: Pierre Deligne (le premio ha essite offerite insimul con Alexander Grothendieck, que lo ha declinate)
• 1989 Geoscientia: James A. Van Allen
• 1990 Bioscientia: Paul R. Ehrlich e Edward O. Wilson
• 1991 Astronomia: Allan R. Sandage
• 1992 Geoscientia: Adolf Seilacher
• 1993 Bioscientia: William D. Hamilton e Seymour Benzer
• 1994 Mathematica: Simon Donaldson e Shing-Tung Yau
• 1995 Geoscientia: Willi Dansgaard e Nicholas John Shackleton
• 1996 Bioscientia: Robert May
• 1997 Astronomia: Fred Hoyle e Edwin E. Salpeter
• 1998 Geoscientia: Don L. Anderson e Adam M. Dziewonski
• 1999 Bioscientia: Ernst Mayr, John Maynard Smith, e George C. Williams
• 2000 Polyarthrite: Marc Feldmann e Ravinder N. Maini
• 2001 Mathematica: Alain Connes
• 2002 Geoscientia: Dan McKenzie
• 2003 Bioscientia: Carl Woese
• 2004 Polyarthrite: Eugene Butcher e Timothy Springer
• 2005 Astronomia: James E. Gunn, James Peebles, e Martin Rees
• 2006 Geoscientia: Wallace S. Broecker
• 2007 Bioscientia: Robert L. Trivers

Premio Crafoord de 2005

Tres cosmologistas - James Gunn, James Peebles e Martin Rees -- ha dividite le “Crafoord Prize 2005” pro lor "contributiones verso comprender le structura in grande-scala del universo". Le premio es adjudicate per le Academia Royal Svedese de Scientias que recognosce recercas in areas non coperite per le Premio Nobel. Le tres scientistas recipeva le premio, in le valor de US$500,000, del rege de Svedia in septembre 2005 in Stockholm.

In le modello standard del cosmologia, le big bang esseva sequite per un periodo extrememente breve de expansion exponential, appellate inflation, post lo que le universo continua a expander a un velocitate plus lente. Durante inflation, fluctuationes quantic in le universo, ancora multo juvene, esseva extendite in le variationes de densitate que eventualmente levava al gruppo de galaxias e altere structuras que nos vide in le universo hodie.

Le prime tracias de iste structura pote esser vidite in le minuscule variationes in le temperatura del microunda cosmic de fundo, le radiation restate del big bang. Mappas del fundo cosmic, que provide un pictura del universo como illo esseva 380.000 annos post le big bang, etiam da supporto al modello in le qual 5% del universo es facite de materia baryonic ordinari, 25% es materia obscur e 70% es energia obscur. Le natura del materia obscur e energia obscur remane un mysterio.

Peebles, ancora in le Universitate de Princeton, prediceva alicun del plus importante proprietates del fundo cosmic in le annos 1960. Ille etiam ha quantificate como le galaxias aggruppava insimul pro formar structuras de grande scala trans tempore e jocava un rolo fundamental in developpar le theorias del "materia obscur frigide ".

Gunn, etiam in Princeton, studiava aspectos theoric de formation de galaxias e proponeva testes observational importante pro candidatos al materia obscur in galaxias. Ille ha etiam essite intimemente involvite in le “Sloan Digital Sky Survey”, que es le plus extensive mappa 3D del universo usque al presente.

In 1968 Rees, qui ha passate multo de su carriera in le Universitate de Cambridge, esseva le prime a predicer, con Dennis Sciama, que fluctuationes in le microunda de fundo esseva debite al distribution inequal de materia in le universo. E con Simon White, ille esseva le prime a identificar le rolo central del materia obscur in le formation del structura de grande scala del universo. Plus recentemente, ille ha disveloppate theorias in re le formation del prime stellas e galaxias. Ille ha etiam scripte plure libros popular de scientia.

Ligamines externe

• Royal Swedish Academy of Sciences Archived 2019-05-15 at the Wayback Machine (anglese)