Supernova
Un supernova[1] es un stella massive in le ultime grado de evolution stellar que subitemente contrahe e tunc explode, augmentante su production de energia tanto quanto un billion de vices. Le energia emittite pote attinger a ergs, e le brillantia maxime pote attinger 108 unitates de luminositate solar. Supernovas es le principal distributores de elementos pesante in omne parte del universo. Tote le elementos plus pesante que le ferro es producite in supernovas. Supernovas es le principal fonte de calor pro le materia interstellar e pote esser un fonte de radios cosmic. In le apogeo de su intensitate, un supernova pote brillar tanto como le galaxia integre al que illo pertine.
| Supernova |
|---|
| instantia de: typo de objecto astronomic[*] |
| subclasse de: stella, astronomical phenomenon[*], explosion[*] |
 
|
|
|
| Commons: Supernovae |
Le novas es minus spectacular e plus commun. Illos augmenta lor brillantia solmente de un pauc milles de vices, e multo de illos occurre in nostre galaxia tote le anno. Supernovas pote occurrer in le parve gruppo de stellas habente un massa major que octo a dece vices le massa del sol e forsan in certe stellas binari.
Plus que cinque supernovas ha essite observate in nostre galaxia in le ultime millennio, includente le "stella invitate" in le Constellation de Tauro, describite per le astronomos chinese in 1504, le stella de Tycho in Cassiopeia, observate per Tycho Brahe in 1572 e le supernova de Johannes Kepler de 1604. In 1885 le prime supernova extragalactic esseva discoperite telescopicamente in le Galaxia de Andromeda. Posteriormente, circa 700 altere supernovas ha essite observate. Assi, in 1987, le supernova 1987A appareva in le Grande Nube Magellanic. Illo esseva le prime supernova visibile al oculo nude ab 1604, e su eruption marcava le prime vice que neutrinos esseva detegite in le planeta Terra, resultante de un evento assi.
Un Supernova Typo I es un supernova que pote esser producite per le detonation thermonuclear de un nucleo altemente degenerate per le transferentia de massa de un stella companion. Le massa de un stella de typo I es minor que le de un stella typo II, e su radios spectral contine elementos non hydrogenic. Le stella de Tycho in Cassiopeia e le supernova de Kepler de 1604 es instantias de Supernovas del Typo I. In le decade de 1930, Fritz Zwicky, Walder Baade e Rudolph Minkowski disveloppava multe modellos de eventos de supernovas. In un stella proxime a tornar se un Supernova del Typo I, le stella de hydrogeno es exhaurite e le gravitate del stella tirante pro intra vince le fortias contrari originate in le expulsion del material ex le centro del stella per le foco thermonuclear. Intertanto le centro comencia a contraher se, le resto del hydrogeno se accende, expandente le stella in un grande gigante e comenciante le processo de combustion del helium. Finalmente le stella resta con un nucleo contractante de carbon e oxygeno. Si le stella, un nano blanc, possede un stella proxime, su companion, illo initiara a tirar materia del companion. In multe stellas le excesso de materia es explodite foras periodicamente como un nova. Si non, le stella continua a tornar se plus e plus massive usque le materia in le nucleo comencia a contraher se de nove. Quando le stella deveni tanto massive que illo ultrapassa le limite de Chandrasekhar (1,44 vices le massa de nostre sol), illo collabe multo rapidemente, e tote ille materia explode.
Supernovas del Typo II involve stellas massive que combure lor gases in un pauco de milliones de annos. Durante que le stella es sufficientemente massive, illo continuara producer le nucleosynthese post que le nucleo ha devenite helium e posteriormente carbon. Elementos plus pesante como le phosphoro, le aluminium e le sulfure es create in periodos de tempore cata vice minor usque le silicium appare. Illo dura minus que un die pro le silicium funder se al ferro. Le nucleo de ferro torna se plus calide e in minus que un secunda le nucleo collabe. Le electrones es fortiate intra le nucleo de su atomos, formante neutrones e neutrinos, e le stella explode, expellente circa 90% de su material al spatio a un velocitate excedente 30.000 km/s. Post le explosion del supernova, resta un parve e calide stella de neutrones, possibilemente visibile como un pulsar, ambite per un nube expandente, tal como illo es vidite in le Nebula de Cancere.
Un Supernova Typo III es un stella gigantesc in explosion, similar a un Supernova Typo II, in que le luminositate del stella augmenta subito per usque un billion vices. Le major parte del substantia del stella es expellite, restante postea, al minus in alicun casos, un nucleo extrememente dense que pote esser un stella de neutron.