Lingua pedemontese e interlingua

Lingua pedemontese pertine al gruppo del linguas romanic. Illo es utilisate in le nord-west de Italia, in Pedemonte. Illo pertine al familia linguistic que include catalano e occitano, e esseva multo influentiate per le lingua francese. Il ha substantial differentias ab le lingua italian, e illo non pote esser considerate un su dialecto.

Lingua pedemontese e interlingua
instantia de: comparison[*]

Interlingua es un lingua artificial, construite super le base del linguas romanic: italiano, francese, espaniol e portugese, e tamben del lingua anglese, possedente plure proprietates romanic (per exemplo le vocabulario).

Differentias in le vocabulario

Ambe linguas, in vista de lor origine, ha prendite ex le vocabulario latin e grec, sed in omne de illos il ha tamben parolas differente ex lor equivalentes in le altere.

Exemplos de parolas e de expressiones differente:

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
actual	dël di d'ancheuj	In lingua pedemontese le parola atual es tamben usate, sed plus rarmente
comenciar	ancaminé/anandié	In lingua pedemontese tamben comensé.
comprender	capì
Deo	Nosgnor
in altere parolas	visadì
in plus	an dzorpì
jorno	di	In interlingua tamben die.
prender	pijé/ciapé
usar	dovré
vider	s-ciairé	In lingua pedemontese le forma vëdde es tamben usate, sed plus rarmente

Differentias in le grammatica

Interlingua, como lingua artificial, ha le grammatica simplificate. In particular, le variation de parolas ha devenite fortemente reducite.

Articulos

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
un	un (masculin), na (feminin)	Le articulo pedemontese un ante un parola comenciate con un vocal prende le forma n' , ante un parola que comencia con sp, st, et cetera - në, sed post un parola terminate con a, e - 'n.
le	ël (masculin, singular), la (feminin, singular), ij (masculin, plural), le (feminin, plural)	In lingua pedemontese, le articulos ël, ij prende le formas lë, jë ante parolas que comencia con sp, st, x. Ante un parola que comencia con un vocal, articulos definite pedemontese del singular son abbreviate a l' , sed articulos definite del plural - a j' .

Prepositiones

• Prepositiones sin articulos:

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
a	a
con	con
de	ëd	Le preposition pedemontese ëd ante un parola que comencia con un vocal es abbreviate a d' , post un parola terminate con -a - a 'd, sed ante un parola que comencia con st-, sp-, sc-, x-, et cetera, illo prende le forma dë.
in	an/ant	In lingua pedemontese on usa le forma ant ante articulos.
inter	antra (o an tra)
per	da
pro	për
supra/super/sur	ansima a/ ans	Le forma pedemontese an s- es usate ante articulos. Le s gruppa se al articulo: an sël.

• Prepositiones in interlingua con articulos

preposition/articulo	le
a	al
de	del

• Prepositiones pedemontese con articulos

preposition/articulo	ël	lë	la	ij	jë	le	l'	j'
a	al	a lë	a la	ai	a jë	a le	a l'	a j'
da	dal	da lë	da la	dai	da jë	da le	da l'	da j'
ëd	dël	dlë	dla	dij	djë	dle	dl'	dj'

Verbos

Vide tamben capitulo "Suffixos"

Pronomine verbal

In lingua pedemontese il existe si nominate pronomine verbal, inexistente in interlingua. Illo indica le subjecto e illo existe, ubi le predicato ha un subjecto.

Pronomine verbal	Forma grammatical
i	prime persona, secunde persona del plural
it	secunde persona del singular
a	tertie persona

Isto es un affaire diverse de un pronomine personal: ia. Io parla - pms. mi i parlo (litteralmente Io io parla), e ia. Johannes lege - pms. Gioan a lese (litteralmente Johannes ille lege).

Infinitivo

Le verbos del prime conjugation in interlingua habe infinitivos con le termination -ar, in lingua pedemontese habe le termination -é: ia. parlar - pms. parlé.

Con le verbos de secunde e tertie conjugation il non ha tal simple dependentia. Le verbos de secunde conjugation, que in interlingua habe infinitivos con le termination -er, in lingua pedemontese son plurimo de secunde conjugation e illos habe le termination -e: ia. currer - pms core.

In lingua pedemontese, le equivalentes del infinitivos tener e venir de interlingua, e tamben parolas derivate ex illos, habe duo formas alternative: ten-e o tnì, ven-e o vnì: ia. mantener - pms. manten-e o mantnì

Tempore presente

• Verbos de prime conjugation. In tertie persona del singular le termination -a de interlingua ha su equivalente in le pedemontese -a: ia. parla - pms. a parla. In tertie persona del plural ha su equivalente in le pedemontese -o: ia. parla - pms. a parlo.
• Verbos de secunde conjugation. In tertie persona del singular le termination -e de interlingua dispare in lingua pedemontese: ia. existe - pms. a esist. In tertie persona del plural illo ha su equivalente in le pedemontese -o: ia. existe - pms. a esisto

Tempore passato simple

• Verbos de prime conjugation. In tertie persona del singular in ambe linguas il ha le termination -ava: ia. parlava - pms. a parlava. In tertie persona del plural ha su equivalente in le pedemontese -avo: ia. parlava - pms. a parlavo.
• Verbos de secunde conjugation. In tertie persona del singular le termination -eva de interlingua ha le equivalente in le pedemontese -ìa: ia. combatteva - pms. a combatìa. In tertie persona del plural ha su equivalente in le pedemontese ìo: ia. combatteva - pms. a combatìo.

Tempore passato perfecte

In ambe linguas on usa le tempore passato perfecte composite. Per exemplo, ia. ha parlate - pms. a l'ha parlà (singular), a l'han parlà (plural).

Le tempore passato perfecte composite es usate plus frequentemente in lingua pedemontese que in interlingua (per exemplo in narrationes, biographias).

Tempore futuro simple

In tertie persona del singular le termination -ra de interlingua equivale al pedemontese -rà: ia. parlara - pms. a parlërà.

Participios

Participios in interlingua que fini in -ante habe in lingua pedemontese equivalentes:

• terminate con -and e son frequentemente precedite per le particula an, quando habe function de adverbio: ia. parlante - pms. an parland;
• terminate con -ant e son variabile tra genere e tra numero, quando habe function de adjectivo: ia. parlante - pms. parlant;

Participios passate, que in interlingua habe le termination -ate, habe in lingua pedemontese le termination -à. Illo non cambia in le genere feminin e in plural. Per exemplo ia. parlate - pms. parlà.

Participios passate, que in interlingua habe le termination -ite habe in lingua pedemontese le termination -ì o -ù: ia. rendite - pms. rendù.

Le parte de participios pedemontese es derivate in modo irregular: ia. facite - pms. fàit.

Participios in interlingua son invariabile. In lingua pedemontese, participios non terminate con -à son variabile tra numero e genere: ia. finite - pms. finì (masculin), finìa (feminin, singular), finìe (feminin, singular).

Altere formas

Formas impersonal in interlingua con le pronomine on habe lor equivalentes pedemontese. On deriva lo como tertie persona del singular, sed in loco del pronomine verbal a on da as (o së ante un verbo que comencia con st-, sp-, sc-, x- et cetera). Per exemplo, ia. on parla - pms. as parla.

Conjugation del verbos auxiliar (alicun formas)

• Le verbo "esser"

Interlingua	Lingua pedemontese	Forma grammatical
esser	esse	infinitivo
es/esse	a l'é	indicative, presente, tertie persona, singular
es/esse/son	a son	indicative, presente, tertie persona, plural
ha essite	a l'é stait	passato perfecte, tertie persona, singular
ha essite	a son ëstait	passato perfecte, tertie persona, plural
era/esseva	a l'era	passato simple, tertie persona, singular
era/esseva	a j'ero	passato simple, tertie persona, plural

• Le verbo "haber"

Interlingua	Lingua pedemontese	Forma grammatical
haber	avèj	infinitivo
ha/habe	a l'ha	indicative, presente, tertie persona, singular
ha/habe	i l'oma	indicative, presente, prime persona, plural
ha/habe	a l'han	indicative, presente, tertie persona, plural
habeva	a l'avìa	passato simple, tertie persona, singular
habeva	a l'avìo	passato simple, tertie persona, plural

• Le verbo "poter"

Interlingua	Lingua pedemontese	Forma grammatical
poter	podèj	infinitivo
pote	a peul	indicative, presente, tertie persona, singular
pote	a peulo	indicative, presente, tertie persona, plural

Negationes

In lingua pedemontese, pro negar on usa le particulos nen o (plus frequentemente) pa, e in interlingua non: ia. non es - pms. a l'é nen, a l'é pa.

Pronomines

Pronomines possessive

In ambe linguas on non mitte articulos definite ante pronomines possessive. Le plural del genere masculin face exception in lingua pedemontese, quando ille ha le mesme forma, que le singular. In lingua pedemontese, pronomines possessive del genere masculin son invariabile tra numero.

Interlingua	Lingua pedemontese	Forma grammatical
su	sò, soa (feminin, singular), soe (feminin, plural)	"Possessor" in singular
lor	sò, soa (feminin, singular), soe (feminin, plural)	"Possessor" in plural

Altere pronomines

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
alcun/alicun	chèich/quàich
altere	àutr
iste	cost
que	che	Le pronomine pedemontese che ante un parola que comencia con un vocal es frequentemente abbreviate al ch´.
toto	tut

(1) Il ha notificate le pronomines in singular del genere masculin. Nonobstante illos son variabile in lingua pedemontese tra genere e numero (masculin chèich, feminin sing. chèica, feminin pl. chèiche). Pronomines pedemontese, que son terminate con -r, -t habe le varie forma del plural del genere masculin (con le terminationes -ri, -ti: àutri, tuti).

(2) Pronomines personal e nominal (in interlingua ille, illo) frequentemente son omittite in lingua pedemontese, per exemplo, quando illos habe function de subjecto.

Substantivos

Genere de substantivo

In interlingua substantivos invival non habe le genere. Inter le vivales interdum il ha una differentia inter duo sexos. Itaque, quando le genere masculin ha le termination -o (amico), le genere feminin ha le termination -a (amica).

In interlingua plure substantivos singular del genere masculin esse terminate con -o. Lor equivalentes pedemontese non possede -o: ia. senso - pms. sens. Le equivalentes pedemontese de substantivos e de adjectivos terminate in interlingua con -co, -go habe le terminationes -ch, -gh.

Substantivos del genere feminin, que habe in interlingua le termination -a, habe frequentemente in lingua pedemontese le singular que fini in -a: ia. experientia - pms. esperiensa, ia. theoria - pms. teorìa.

Plural de substantivo

In interlingua on deriva le plural de substantivos tra addition le termination -s al singular, -es (quando le singular es terminate con un consonante) o (quando le singular es terminate con -c) tra le cambio del terminal -c a -ches.

Le majoritate del substantivos pedemontese del genere masculin ha le mesme forma in singular e in plural.

Substantivos del genere feminin, que in interlingua habe le plural con le termination -as (e le singlar con le termination -a), in lingua pedemontese habe le plural que fini in -e. Substantivos pedemontese del genere feminin con le termination -ica habe le plural con le termination -iche (similarmente como in italiano).

In lingua pedemontese, alicun substantivos del genere feminin habe le mesme forma in singular e in plural:

• qual del grec origine: anàlisi, ipòtesi (ia. analyse, hypothese);
• qual con le termination -sion o -à.

Adjectivos

Genere de adjectivo

Adjectivos in interlingua son invariabile in vista de genere. In lingua pedemontese son variabile similarmente como substantivos.

Adjectivos que in interlingua que fini in -ante habe in lingua pedemontese equivalentes que fini in -ant (masculin) e -anta (feminin). Analogicamente con le termination -ente: ia. differente - pms. diferent (masculin) o diferenta (feminin).

Plural de adjectivo

Adjectivos in interlingua son invariabile in vista de numero.

Nonobstante si il manca de substantivo apud le adjectivo, tum le adjectivo es declinate como un un substantivo.

In lingua pedemontese, adjectivos esse declinate in le majoritate similarmente como substantivos.

Le terminationes pedemontese del plural -aj, -ij corresponde a -al, -ile de interlingua. Exemplos: ia. special (plural) - pms. spessiaj, ia. possibile (plural) - pms. possìbij, ia. social (plural) - pms. sossiaj.

Comparation de adjectivos

Le adverbio pedemontese pì equivale a plus in interlingua, serviente pro derivation de comparativo. In interlingua, pro facer le superlativo on usa le plus, in lingua pedemontese, on replacia lo con expressiones del typo bin/motobin (ia.ben, multo) o pròpi (ia. propriemente, realmente)

Conjunctiones

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
como	tanme/coma
tunc	donca
e/et	e
ma/sed	ma
durante	antramente che
o	o
perque	përchè
si	se

Adverbios

Derivation

In lingua pedemontese, adverbios composite son derivate tra addition le termination -man a formas feminin de adjectivo, in interlingua tra addition -mente (o -amente post -c final): ia. finalmente - pms. finalman. Plus frequentemente totevia in lingua pedemontese on usa expressiones adverbial, per exemplo con le usage an manera, ëd fasson (ia. in modo, al/de maniera) o da na mira (ia. ab un puncto de vista, del puncto de vista): ia. sin depender - pms. an manera indipendenta.

Adverbios irregular incontrate le plus frequentemente

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
alora	antlora
alsi/anque/etiam/item/tamben	ëdcò/anche
ancora	ancor
assi	parèj
post/postea	dòp/apress
ubi	andoa/andova/anté che
finalmente	anfin/për finì
frequentemente/saepe/saipe	soens/minca pòch
interim	antramentre/antratant
jammais	mai
mal	mal
multo de	vàire ëd
multo	motobin
pauc	pòch
pois	peuj
regrettabilemente	belevans
aqui	ambelessì
quando	cand/quand
sempre/semper	sempe/tavòta
solmente	mach
super	sì-dzora
troppo	tròp

Comparation de adverbios

In ambe linguas il comporta le comparationes adverbial como le quales de adjectivos.

Differentias in orthographia

Marcation de accentos

In un parola pedemontese accento solitemente cade sur le mesme syllaba, que in le parola equivalente in interlingua. In interlingua, per exemplo, on non marca le accento de antepenultime syllaba, sed in lingua pedemontese on marca un accento intypic: ia. origine - pms. orìgin.

Altere exemplos:

• le termination -ich, -ica, et cetera: ia. historic, historico - pms. stòrich (Si in tal caso e es accentuato, in lingua pedemontese on marca accento "acute": ia. genetica - pms. genética);
• le termination -bil: ia. possibile - pms. possìbil;
• le gruppo -òr-: ia. sport - pms. spòrt.

Differentias in litteras e in sequentias de litteras

• In lingua pedemontese il ha singule consonantes (isto non concerne s), ubi in interlingua son reduplate: ia. effecto - pms. efet, ia. addition - pms. adission.
• Le sequentias -ci-, -ti-, -cti-, -xi- in interlingua inter vocales corresponde al pedemontese -ssi-: ia. operation, social, maxime - pms. operassion, sossial, massimal.
• Le sequentia -ul- de interlingua corresponde al pedemontese -ol-. ia. formula - pms. fòrmola.
• Le sequentias -nc-, -nt-, -nct- e -rt- ante i de interlingua habe lor equivalentes in pedemontese -ns-, -rs- in le terminationes -tial, -tion: ia. martial - pms. marsial.
• Le termination pedemontese -ja corresponde a -lia in interlingua: ia. familia - pms. famija.
• In lingua pedemontese, si la parola precedente fini con un consonante, tum in le principio de un parola que comencia con sp-, st- es ingerite ë: ia. spatio, stato - pms. (ë)spassi, (ë)stat.
• Le sequentias ct e pt de interlingua post un vocal habe lor equivalente in t in lingua pedemontese: ia. structura, fructo, descriptive - pms. strutura, frut, descritiv.
• ph in interlingua ha su equivalente in f in lingua pedemontese: ia. physic - pms. fìsica.
• th in interlingua ha su equivalente in t in lingua pedemontese: ia. theoria - pms. teorìa.
• Le littera y de interlingua ha su equivalente in i in lingua pedemontese: ia. systema - pms. sistema.
• Le h mute in parolas in interlingua es omittite in lor pedemontese equivalentes: ia. humanitate, hypothese - pms. umanità, ipotèsi.
• Ch in parolas del origine grec ha su equivalente c (non ante i, e) in lingua pedemontese (como in italiano): ia. technologia, psychologia, epocha - pms. tecnologìa, psicologìa, època (it. tecnologia, psicologia).
• Le termination -na de interlingua ha su equivalente in le pedemontese -n-a: ia. persona - pms. përson-a.
• Le littera x de interlingua inter vocales ha su equivalente in le pedemontese s/ss: ia. reflexion - pms. arflession, ia. exister - esiste (le prefixo ex- es un altere caso)
• Le sequentia -sc- de interlingua ante i, e, post un vocal ha su equivalente in le pedemontese -ss-, sed in s- in le principio de un parola: ia. cognoscer - pms. conòsse, ia. scientia - pms. siensa.

Prefixos e suffixos

Prefixos

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
con-	con-, co- (ante -st-, -sp-, et cetera)
ex- (exce-)	es- (ece-)
in-	an-
in-	in-	Negationes e contrapositiones
inter-	antër-
per-	për-
pseudo-	fàuss-
quasi-	scasi-
re-	ar-	"de nove". Non ante -sp-, -st-, et cetera
re-	re-	"de nove". Ante -sp-, -st-, et cetera
sub-	sot-

Suffixos

Interlingua	Lingua pedemontese	Notas
-al	-al (singular), -aj (plural)
-antia, -entia	-ansa, -ensa
-are	-ari (masculin), -ar (feminin)
-bile	-bil
-ese	-èis (masculin), -èisa (feminin)	Le adjectivo de nationalitate
-ian	-ian (masculin), -ian-a (feminin)
-iano	-ian (masculin), -ian-a (feminin)
-icar	-iché	Facer/render qualcosa. Usate tamben post substantivos.
-ic	-ich (masculin), -ica (feminin)
-ismo	-ism	Doctrina o religion
-ive	-iv (masculin), -iva (feminin)
-logia	-logìa	In nomines del scientias
-mente	-man	Derivation de adverbio ex un adjectivo
-ose	-os
-sta	-sta
-stione	-stion
-itate	-ità	Le qualitate de esser
-(t)ion,-(ct)ion, -(pt)ion	-(ss)ion, -(s)ion (post un consonante)